Owsica to inwazyjna choroba pasożytnicza spowodowana przez drobnego nicienia – owsika ludzkiego (Enterobius vermicularis). Inwazja owsika ma zwykle przebieg przewlekły. Objawy kliniczne mogą wystąpić w intensywnych inwazjach, w przypadkach powikłań i u osób szczególnie wrażliwych.

Choroba jest bardzo rozpowszechniona (ponad miliard zachorowań na świecie w ciągu roku - najwięcej w przedziale pomiędzy 5 a 6 rokiem życia). Sprzyja jej przebywanie w żłobkach, przedszkolach, szkołach, internatach i domach dziecka. Dorośli są mniej podatni na zakażenia, co tłumaczy się wzrostem odporności z wiekiem.

Owsik ludzki występuje wyłącznie u człowieka. Samica owsika ma długość około 1 cm i szerokość nitki 0,4 mm; tylna część jej ciała jest charakterystycznie zaostrzona i przejrzysta. Samiec, wałeczkowaty, o długości kilku mm jest trudno dostrzegalny gołym okiem.
Samice owsika żyją około 4 tygodni. Po tym czasie wychodzą one czynnie przez otwór odbytowy, kilkanaście minut pełzają po skórze krocza i wysychając giną.

JAK DOCHODZI DO ZAKAŻENIA?

Zarażenie szerzy się często w środowisku rodzinnym oraz w placówkach dziecięcych, szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Owsik przenosi się łatwo drogą pokarmową i inhalacyjną, korzystając z zabrudzonych rąk, środków spożywczych lub kurzu.

Do zakażenia jajami owsika mogą przyczynić się zarówno zanieczyszczone palce, co spowodowane jest brakiem nawyków higienicznych (ssanie palców, obgryzanie paznokci, niemyte ręce szczególnie po toalecie) jak i przedmioty, jak np. bielizna, ręcznik, zanieczyszczone pożywienie.

OBJAWY I PRZEBIEG

Przebieg owsicy zależy od intensywności inwazji, czasu jej trwania i indywidualnej tolerancji inwazji przez osobę zarażoną. Obecność pasożyta może być przypadkowa, jednorazowa i nie doprowadzić do przewlekłej inwazji.

W inwazjach mało intensywnych u dorosłych może występować okresowość objawów, odpowiadająca okresowemu pojawianiu się samic i okresowemu ponownemu zarażaniu się.
Intensywne inwazje, najczęściej o charakterze przewlekłym, cechuje stałość objawów. Należą do nich:

• świąd odbytu, nasilający się zwykle w godzinach wieczornych
• zaczerwieniona skóra w okolicy odbytu
• niepokój i podniecenie ruchowe
• zgrzytanie zębami
• obgryzanie paznokci
• trudności w skupieniu uwagi
• bezsenność
• ból głowy,
• osłabienie
• brak apetytu,
• nudności, bóle w jamie brzusznej,
• anemia
• podkrążone oczy
• ciągłe osłabienie
• zaburzenia snu
• zmiany wypryskowe w okolicy odbytu

Owsiki mogą dostawać się do sromu i pochwy, stając się przyczyną zmian zapalnych narządu rodnego.

Owsicę rozpoznaje się poprzez badanie kału na obecność jaj, w ciężkich przypadkach samic pasożyta.

PROFILAKTYKA I ZAPOBIEGANIE

Duże znaczenie w zwalczaniu owsicy ma przestrzeganie higieny osobistej (regularna zmiana bielizny, mycie rąk) oraz mieszkania (czystość pomieszczeń, osobne łóżko, oddzielne pomieszczenia sypialne). Osobom z uporczywą owsicą poleca się spanie w pidżamach (spodnie utrudniają rozprzestrzenianie się inwazyjnych jaj pasożyta) oraz podmywanie w okolicy odbytu rano po obudzeniu się (letnia woda i mydło zmywają 90% jaj pasożyta złożonych w okolicy odbytu w ciągu nocy). Konieczne jest utrzymanie wręcz przesadnej higieny osobistej domowników (podmywanie się po korzystaniu z ubikacji, częste mycie rąk, zmiana bielizny osobistej, gotowanie pościeli i ręczników). Podczas kuracji na noc należy zakładać dziecku obcisłe majtki, które rano pierzemy i gotujemy. Myjemy też zabawki, dezynfekujemy przedmioty osobistego użytku i obcinamy krótko paznokcie, aby nie dopuścić do wtórnego zakażenia.
Dokładne pranie pościeli i ręczników niszczy jaja owsika, co wraz z reżimem higieny osobistej przerywa łańcuch zakażeń.

JAK SPRAWDZIĆ, CZY SIĘ MA OWSIKI ORAZ CO MOŻNA ZROBIĆ W WARUNKACH DOMOWYCH, ABY SIĘ ICH POZBYĆ?

Wbrew pozorom nie jest to trudne.
Na czczo zjada się obrane pestki z dyni. Dorośli: ok. 20 - 30 dkg, dzieci stosownie mniej. Dla osób starszych lub dzieci pestki można zmiksować z wodą i odrobiną miodu na papkę. Po godzinie należy podać środek przeczyszczający (np. sól gorzka, olej rycynowy, może być intensywny kompocik ze śliwek suszonych bądź kwas ogórkowy. Oczywiście należy zachować umiar i zdrowy rozsadek przy stosowaniu środków przeczyszczających. Można również wykonać lewatywę.
Pestki z dyni powodują uśpienie pasożytów na 2-3 godziny. Wówczas odczepiają się one od kosmków jelitowych i wydalane są z kalem. Po takim wypróżnieniu należy kał obejrzeć, można dolać trochę gorącej wody i zamieszać. Co prawda, wentylator lub otwarte okno będą nieodzowne, ale łatwiej będzie ocenić zawartość, a często zaobserwować ruszające się pasożyty.

Zdarza się, że samo usuniecie robaków jest juz pomocą dla organizmu, a resztę załatwia układ obronny. Oczywiście, nie ma żadnych przeciwwskazań do robienia badan laboratoryjnych czy korzystania z technik elektronicznych w celu ustalenia obciążeń pasożytniczych.

Nieodłącznym elementem terapii przeciwpasożytniczej jest dieta. Warto wtedy wziąć pod uwagę, czy organizm nie jest zakwaszony oraz sprawdzić, jakim jest typem metabolicznym. Pomocą może być znajomość własnej grupy krwi oraz predyspozycje hormonalne.

JAK POSTĘPOWAĆ, ABY PONOWNIE SIĘ NIE ZAKAZIĆ?

Podstawowa sprawa to nie bać się pasożytów. Jesteśmy częścią ekosystemu i może się nam przytrafić taki przechodni „gość”. Zdrowy organizm nie jest miejscem, które zachęca pasożyty do pozostania. Problem zaczyna się wówczas, gdy tempo życia, żywienie i stres odbierają siły i nie ma czasu ani możliwości ich regeneracji. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych.

Dlatego w obecnych czasach warto pewne działania na rzecz siebie i rodziny planować. Można wyznaczyć jeden dzień w tygodniu, w którym wszyscy mówią o swoich kłopotach, nikt nikogo nie krytykuje, nie krzyczy, lecz pomaga rozwiazać problem - taki dzień dobrego słowa. W takim dniu wysypiamy się do woli, nie jemy lub jemy to, co lubimy (oczywiście w granicach rozsądku, jeśli chodzi o słodycze i używki). Dobrze jest, gdy rodzina przynajmniej część posiłków na kolejny tydzień planuje. Zabawa na świeżym powietrzu dobrze robi dzieciom, rodzicom i dziadkom.

 Radość jest najlepszym przyjacielem zdrowia!